Sporen

Dit blog is geschreven naar aanleiding van de jaarlijkse bijeenkomst van Olamot in september, waar het thema Mens en  Wereld centraal stond. We onderzochten de menselijke voetafdruk op de aarde en de vraag hoe onze daden en intenties  sporen achterlaten. 
De periode van deze bijeenkomst valt samen met de eerste feestdag van het Joodse jaar: Rosj HaSjana, letterlijk het  hoofd van het jaar. Het is een moment om een spiritueel en intellectueel kader te schetsen voor een creatief en inspirerend  levensjaar. Binnen dit kader tekent de Thora een ontwikkelingsweg die gedragen wordt door drie pijlers – of in de taal van  de Thora: drie voeten, drie stappen. 

Om dit beeld concreet te maken begon ik de bijeenkomst met een ervaring uit de Negev- woestijn. Daar leerde ik van Bedoeïenen hoe een tracker (speurder) in één enkele 
voetafdruk kan ontdekken wie er liep, welke last die persoon droeg en welke richting hij of  zij koos. Een spoor blijkt dan geen toevallige indruk in het zand, maar een teken dat een  volledig verhaal draagt. Precies zo kunnen wij de werkelijkheid zelf leren zien: als een  voetafdruk die, wanneer we goed kijken, een sleutel kan worden tot dieper begrip van  onszelf en onze wereld.

22,000 jaar oud voetafdruk. White Sands National Park, VS

​In de Bijbel en de Joodse traditie krijgt de voet een diepe symbolische betekenis. Het Hebreeuwse woord regel (רגל)  betekent letterlijk voet, maar het verwijst ook naar stappen en zelfs naar de drie grote pelgrim feesten – Pesach, Sjavoeot  en  Soekot. Deze feesten worden ook wel de 'shlosha regalim' genoemd, de “drie voeten” of “drie stappen”.
Ze drukken een weg uit die ieder mens herkent:

• Vrijheid (Pesach) – loskomen uit wat ons gevangen houdt;
• Ontwikkeling (Sjavoeot) – richting en inzicht ontvangen;
• Structuur (Soekot) – een plek bouwen om in te wonen en te leven.

De voet is dus meer dan een lichaamsdeel: zij wordt een symbool van groei. Net zoals de tracker uit een spoor een heel  verhaal kan lezen, zo kunnen wij leren dat onze eigen voetstappen verhalen vertellen – over waar we vandaan komen, wat  ons drijft en waar we naartoe gaan. 
​
In het boek Genesis krijgt de mens een dubbele opdracht: de aarde bewerken (onderwerpen) en bewaren. Soms klinkt dat  tegenstrijdig: bewerken vraagt kracht, bewaren vraagt zorg. Maar samen vormen ze de balans die nodig is om  verantwoordelijkheid te dragen. Het Hebreeuwse woord voor “onderwerpen” (kavash) betekent letterlijk platwalsen,  effenen: een veld klaarmaken zodat er iets nieuws kan groeien. Eerst het kader, dan de zorg. 
Elke stap die wij zetten laat een afdruk achter, in de aarde en in de tijd. Onze voetafdruk kan iets kapot maken, of juist  ruimte openen voor iets nieuws. De vraag die steeds terugkomt is: wat voor spoor laat ik achter? 

Kabbalisten en mystici voegen hier nog een laag aan toe: ook zij zijn voortdurend bezig een voetafdruk te bestuderen – die 
van de Schepper. Want deze is, als men goed kijkt, overal in de werkelijkheid te vinden. 

Voetvormige omheining in de Jordaanvallei. Klik op het beeld om te vergroten.

Een bijzonder voorbeeld van deze symboliek is te vinden in de archeologie. In de jaren ’80 ontdekte de Israëlische archeoloog Adam Zertal in de Jordaanvallei enorme stenen structuren in de vorm van menselijke voeten. Hij dateerde ze in de vroege periode van Israëls vestiging in het land en zag ze als cultusplaatsen die verbonden waren met de shlosha regalim, de drie pelgrimsfeesten. 
Opvallend genoeg zijn de structuren zo groot dat ze pas vanuit de lucht goed zichtbaar zijn – alsof de “voetafdruk” bedoeld was om van bovenaf gelezen te worden.
Het woord pelgrim dat wij gebruiken, komt uit het Latijn (peregrinus) en betekent letterlijk “iemand die door de velden trekt” of “vreemdeling buiten het land”. In het Hebreeuws krijgt dit echter een heel andere betekenis. עלייה לרגל (aliyah la-regel) betekent letterlijk “opgaan” – of beter: “opstijgen” – naar de voet. Het gaat dus niet om een tocht door de velden, maar kan gezien worden als een opstijging, een nadering tot het heilige spoor: de voetafdruk van het goddelijke.

---

​Zo kan de voet ons leren hoe diep de relatie tussen mens en wereld is. Niet alleen letterlijk – omdat wij altijd met onze voeten op aarde staan – maar ook symbolisch: elke stap is een kans om onze verbondenheid met de wereld te beleven en vorm te geven. 

Welke voetafdruk laat jij achter in jouw wereld?

​J.