Iedereen in Nederland weet wat Mokum betekent: het is een bekende bijnaam voor Amsterdam. Velen weten ook dat het iets te maken heeft met de Joodse geschiedenis van de stad — dat het uit het Jiddisch of Hebreeuws komt — en dat klopt. "Mokum" is afgeleid van het Hebreeuwse woord Makom (מקום), dat ‘plaats’ of ‘plek’ betekent, maar in de Heilige Taal ook veel meer kan aanduiden: ruimte, bestemming, aanwezigheid.

​Dat betekent ook: Makom is niet altijd zichtbaar. Het is dichtbij, maar vraagt een innerlijke beweging om herkend te worden. In de context van de uittocht uit Egypte wordt steeds van plaats naar plaats gereisd — elk kampement heeft een naam en draagt een innerlijke betekenis. Die namen weerspiegelen gemoedstoestanden, beproevingen en transformaties in de ziel van de mens. Zo wordt de tocht een reis door innerlijke plekken. Makom als bestemming is altijd net voorbij het bereik van gewone waarneming, net buiten het vertrouwde terrein van de comfortzone. Maar pas als je weet dat het bestaat, kun je beginnen het te vinden. 
​
​De kabbalistische studie van Makom raakt aan fundamentele vragen over aanwezigheid, bestemming, vorm en potentie. De chassidische benadering brengt die inzichten tot leven: Makom is de plek waar de goddelijke aanwezigheid voelbaar is, tastbaar in ervaring, geladen met de mogelijkheid tot vernieuwing en vrijheid. Het is ook de plek waar verborgen goedheid  en innerlijk potentieel zich kunnen openbaren — een ruimte waar je dichterbij komt, tot jezelf én tot de Bron.  
​
In die geest kreeg Amsterdam, vanaf de 17e eeuw, de bijnaam Mokum van de Joodse gemeenschap. In een tijd waarin Joden in grote delen van Europa vervolgd of buitengesloten werden, bood Amsterdam relatieve vrijheid, veiligheid en ruimte om te leven, te denken, te werken en te geloven. Voor velen voelde het als een Makom: een plek waar iets van het goddelijke kon doorwerken in het menselijke. 

J. 

Tijdens een recente open les begon ik met een simpele vraag aan de deelnemers: “Heb je het gevoel dat alles in de wereld  in een soort versnelling is gekomen?” De reacties waren verrassend eensgezind: ja, velen ervaren dat tijd steeds  sneller lijkt te gaan. Voor je het weet is de week alweer voorbij, alsof dagen door je vingers glippen zonder grip.  

​​Er zijn uiteraard veel verklaringen mogelijk voor dit fenomeen*. Een belangrijke ligt in de enorme hoeveelheid informatie die  we vandaag de dag verwerken. Waar nieuws vroeger vooral via de krant, radio of televisie tot ons kwam, is informatie nu  beschikbaar via talloze digitale kanalen. Iedereen die iets te zeggen heeft – of denkt te moeten zeggen – kan het direct  delen. Het resultaat is een constante, razendsnelle doorstroom van beelden, berichten, updates en nieuws uit alle hoeken  van de wereld. Iets wat in een verre tijdzone gebeurt, is binnen enkele seconden wereldwijd bekend. De vraag die hierbij  rijst is: hoe kan een mens met zoveel informatie omgaan? Is er een grens aan wat wij kunnen ontvangen en verwerken? 

​Maar buiten het wonderbaarlijke en legendarische aspect, biedt Kefitsat Haderech ook een metafoor voor iets diepers: een  verandering in bewustzijn. In de Kabbala wordt namelijk gesteld dat wie de hogere, spirituele werelden wil waarnemen –  werelden die niet onderworpen zijn aan fysieke wetten van tijd en ruimte – een andere waarnemingsmethode moet  ontwikkelen. In plaats van tijd te zien als lineaire opeenvolging van seconden, minuten en uren, stelt de Kabbala een  bewustzijn voor dat gericht is op oorzaak en gevolg – ofwel: op processen. 
Als tijdsperceptie plaatsmaakt voor procesperceptie, kunnen we zeggen dat tijdseenheden veranderen in stappen of  schakels van ontwikkeling. Niet: “hoeveel tijd kost iets?”, maar: “welke fase bevindt zich tussen oorzaak en gevolg?” 
Wanneer ik terugdenk aan mijn eigen ervaring voor een les – de manier waarop één minuut zich uitrekt in intensiteit en  activiteit – kan ik me afvragen: was dat een vorm van Kefitsat Haderech? Niet in fysieke zin, maar in het besef dat mijn  bewustzijn van tijd tijdelijk werd vervangen door bewustzijn van proces. Is het mogelijk dat wat mensen tegenwoordig  ervaren als versnelling, in feite een verschuiving is van tijdsperceptie naar procesbesef? 
Misschien, in plaats van dat we 'teveel informatie' verwerken, ontwikkelen we manieren om met die overvloed om te gaan.  Door van lineaire tijd over te stappen naar cyclisch of oorzakelijk denken. Door te leven in processen in plaats van in  kloktijd. Dit zou niet alleen een verklaring zijn voor het gevoel van versnelling, maar ook een opening naar een nieuw soort  bewustzijn. Een die – zoals Kefitsat Haderech suggereert – ruimte en tijd niet afschaft, maar overstijgt.  

J.

In de 13e eeuw, in de regio die nu Spanje is, ontstond een belangrijke stroming binnen de Kabbala, bekend als de "Kabbala van Gerona". Deze stroming produceerde een aantal belangrijke teksten en introduceerde concepten zoals de tien Sefirot, of goddelijke emanaties, die een centrale rol spelen in de Kabbalistische kosmologie. ​

Buiten het Jodendom heeft de Kabbala invloed gehad op verschillende andere religieuze en filosofische tradities.
In de christelijke mystiek, bijvoorbeeld, hebben figuren als Giovanni Pico della Mirandola en Heinrich Cornelius Agrippa de Nettesheim kabbalistische ideeën geïntegreerd in hun eigen theologische en filosofische systemen.
Deze christelijke interpretatie van de Kabbala, bekend als de Christelijke Kabbala, gebruikte kabbalistische symbolen en concepten om christelijke doctrines te ondersteunen en te verklaren. ​

In de daaropvolgende eeuwen verspreidde de Kabbala zich verder buiten de grenzen van het Jodendom, beïnvloed door en beïnvloedend andere mystieke en esoterische tradities.
In de 19e en 20e eeuw, bijvoorbeeld, werd de Kabbala opgenomen in de leringen van de Hermetische Orde van de Gouden Dageraad, een invloedrijke occulte groep in het Victoriaanse Engeland. In de late 20e en vroege 21e eeuw heeft de Kabbala ook een breder publiek bereikt door de populariteit van de New Age-beweging en de oprichting van organisaties zoals het Kabbala Centre. 

Het is belangrijk op te merken dat, hoewel de Kabbala zich heeft verspreid buiten het Jodendom, de interpretaties en praktijken van de Kabbala in deze contexten vaak verschillen van die binnen de Joodse traditie. Binnen het Jodendom zelf zijn er ook verschillende stromingen en interpretaties van de Kabbala, die elk hun eigen unieke benaderingen en inzichten bieden. In de loop van de geschiedenis heeft de Kabbala zich ontwikkeld en aangepast aan de veranderende tijden en culturen, maar het blijft een krachtige en invloedrijke traditie die een diepgaand inzicht biedt in de aard van het goddelijke en de rol van de mens in het universum. Van de oude teksten van de "Sefer Yetzirah" tot de moderne leringen van het Kabbala Centre en andere organisaties en leraren, de Kabbala blijft een levende traditie die blijft evolueren en groeien. 

De Kabbala heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van andere religieuze en spirituele tradities. In het christendom, bijvoorbeeld, hebben Kabbalistische ideeën invloed gehad op mystieke tradities zoals het gnosticisme en de hermetische traditie en in de moderne tijd heeft de Kabbala invloed gehad op New Age-bewegingen en op de ontwikkeling van nieuwe spirituele praktijken en ideeën. Ondanks deze brede invloed blijft de Kabbala echter diep geworteld in de Joodse traditie. De Kabbala is een uitdrukking van de rijke spirituele en intellectuele tradities van het Jodendom, en het blijft een integraal onderdeel van de Joodse religieuze ervaring. 

​J.

Kabbala is een joodse mystieke traditie die zich richt op het begrijpen van de goddelijke aard van het universum.
Het heeft veel overeenkomsten met andere esoterische en mystieke tradities, zoals het soefisme en het hindoeïsme.
​In dit essay zal ik de Kabbala vergelijken met deze en andere tradities, om hun overeenkomsten en verschillen te benadrukken. ​

​Een ander belangrijk aspect van Kabbala is het gebruik van symbolen en mystieke teksten om spirituele inzichten te bereiken. Dit is vergelijkbaar met het gebruik van mantra's en meditatieve technieken in het hindoeïsme en het soefisme.
In alle drie de tradities wordt het gebruik van symbolen en mantra's beschouwd als een manier om het bewustzijn te verhogen en toegang te krijgen tot hogere spirituele werelden.

Een kenmerk van de Kabbala is het bijzondere belang dat wordt gehecht aan de studie van heilige teksten. Kabbalisten geloven dat de Thora, het heilige boek van het jodendom, gecodeerde inzichten bevat over de goddelijke aard van het universum. In bepaalde stromingen binnen het hindoeïsme en het soefisme ligt de nadruk ook op directe spirituele ervaringen of praktijken, zoals meditatie en devotionele dienstbaarheid, maar dat betekent niet dat de studie van heilige teksten wordt genegeerd. In feite zijn in zowel het hindoeïsme, met teksten als de Veda's en Upanishads, als in het soefisme, met de Koran en Hadith, heilige teksten van groot belang voor het begrijpen van de goddelijke aard van het universum. Het evenwicht tussen directe ervaring en tekstuele studie varieert echter binnen en tussen deze tradities.

Een verschil tussen Kabbala en andere esoterische tradities is de manier waarop de relatie tussen de mens en de goddelijke kracht wordt begrepen. In de Kabbala wordt de mens beschouwd als een partner van God, met de mogelijkheid om de wereld te transformeren en te verbeteren. In het hindoeïsme en het soefisme wordt de mens echter beschouwd als een onderdeel van het goddelijke geheel, zonder enige afzonderlijke identiteit. 

Tot slot is er het verschil in praktijk tussen de verschillende tradities. Kabbalisten richten zich op meditatie en contemplatie om inzicht te krijgen in de goddelijke aard van het universum. In het hindoeïsme wordt meditatie ook gezien als een belangrijk middel om toegang te krijgen tot hogere bewustzijnstoestanden, maar er is ook aandacht voor fysieke yogaoefeningen en devotionele praktijken. Het soefisme legt de nadruk op devotionele praktijken, zoals het reciteren van gebeden en het uitvoeren van rituelen, evenals het beoefenen van meditatie.

In conclusie, terwijl de Kabbala veel overeenkomsten heeft met andere esoterische en mystieke tradities, zoals het geloof in de eenheid van alle dingen en het gebruik van symbolen en mystieke teksten, zijn er ook duidelijke verschillen in de manier waarop de relatie tussen mens en goddelijke kracht wordt begrepen en de praktijken die worden gebruikt om spirituele inzichten te bereiken. 

Het is belangrijk om deze overeenkomsten en verschillen te begrijpen, niet alleen om een beter begrip te krijgen van de Kabbala, maar ook om inzicht te krijgen in de gemeenschappelijke spirituele grondslagen van de mensheid en de diverse manieren waarop deze worden uitgedrukt in verschillende culturele contexten.

​J.